TOPAZ | Wie is de beste? Competitie de baas

Wie is de beste? Competitie de baas

Hier volgt een tafereel dat we waarschijnlijk allemaal wel eens gezien en waar we wellicht zelf aan meegedaan hebben: de sportdag op school. Alle ouders zijn gekomen om hun kinderen mee te zien doen aan de wedstrijden. De 100 m hardlopen staat op het punt te beginnen en twintig levendige en serieus kijkende kinderen staan klaar. Allemaal willen ze hun best doen in de ogen van hun ouders die trots toekijken. De wedstrijd begint en alle kinderen rennen zo snel als ze kunnen naar de eindstreep, toegejuicht door hun vaders en moeders.

Zo'n soort tafereel kennen we waarschijnlijk allemaal heel goed. Het enige is dat er aan het eind van de wedstrijd één winnend kind is en negentien verliezers. Het succes wordt afgemeten aan wie het snelste kan rennen en niet aan het feit dat elk kind, groot of klein, zijn uiterste best heeft gedaan. Zo worden we al jong geïntroduceerd in de wereld van rivaliteit - wie is de beste? - wat voor veel mensen de essentie van het leven is geworden.

Dit artikel neemt kenmerken van rivaliteit onder de loep en biedt een andere kijk op de gemeenplaats dat rivaliteit een gezond facet van het moderne leven zou zijn.

In een recent boek over leiderschap werd gesteld dat 'men in de eerste plaats nooit de meester mag overtreffen.' Dit lijkt een vreemd beginsel aangezien je zou verwachten dat elke leraar, leider of meester voor de pupillen het beste zou willen zelfs als dat betekent dat ze hun mentor voorbijstreven. Alles in de natuur werkt op het hoogtepunt van zijn kunnen. Wij mensen echter zijn begiftigd met het vermogen tot kiezen en optimaal opereren is een keuze waar we elk moment van elke dag mee geconfronteerd worden. Het streven om beter te worden is een natuurlijke aandrang en daarin zijn we voor een deel afhankelijk van de aanmoediging en aanwijzingen van de mensen om ons heen - in het bijzonder onze leraren en anderen die ons leiden.

Je zou kunnen stellen dat competitiegerichtheid ons helpt naar beste vermogen te functioneren, in zoverre, dat het een wedstrijdelement introduceert waardoor we onze krachten met anderen kunnen meten en zo onszelf verbeteren. Deze krachtmeting kan ons helpen onze vaardigheden aan te scherpen. Echter, als je aan dat idee winnen en verliezen toevoegt, sterker of zwakker, beter of slechter zijn, verwordt krachtmeting tot rivaliteit en verandert een natuurlijk ontwikkelingsproces in een mogelijkerwijs schadelijke manier van opereren. Waar komt dat idee van winnaars en verliezers toch vandaan? Als je dat concept weghaalt, zouden we dan niet meer ons best doen? Dat lijkt niet erg waarschijnlijk, want het ligt in onze aard als mensen om te blijven proberen. Wat wel zou verminderen is de psychologische oorlogvoering tussen partijen met als doel de tegenstander te verzwakken, op zijn nummer te zetten, of zelfs te vernietigen.

Hoewel het lichaam van ieder mens volgens een zelfde basisontwerp is gevormd, zijn we allemaal verschillend en heeft elk van ons van nature de mogelijkheid om uit te zoeken wie we zijn en wat ons hier te doen staat. Echte vrijheid is in staat zijn te reiken naar het beste wat je kan zijn, uit vrije wil, met als doel persoonlijke vervulling. Hoe we die vrijheid gebruiken is ook belangrijk want al zijn we vrij om relaties aan te gaan met andere dingen, andere levens, we hebben altijd de keus tussen iets heel maken of schade toebrengen, versterken of verzwakken.

Jezelf vergelijken met een ander kan onfortuinlijk zijn. Zeggen dat de een beter is in gewicht heffen dan de ander miskent ieders individuele kwaliteiten. De een kan met een zwakkere constitutie geboren zijn en had daarom meer te overwinnen om even ver te komen als een ander die beter toegerust is. Vergelijking negeert de inspanning, wilskracht, het proberen van de betrokkenen en reduceert ieder tot een gebruiksvoorwerp - met uiteindelijk een vergelijkende prijs of waarde.

De laatste tientallen jaren is de aard van competitie veranderd en is rivaliteit agressiever geworden.
Rivaliteit creëert een koude wereld, een wereld van homo homini lupus (de ene mens is voor de andere een wolf) met graaien en snaaien, minderwaardigheids- en meerderwaardigheidscomplexen, geestelijke onbalans en veel eenzame mensen. Dit is de wereld die zich conformeert aan het idee van 'survival of the fittest' (alleen de meest geschikte overleeft) en zelfs als men gelooft dat dit de manier is waarop wij met elkaar zouden moeten omgaan, dan nog is de vraag wie of wat bepaalt wat 'the fittest' betekent en wat de consequenties daarvan zijn? Heeft geschiktheid te maken met fysieke kracht of veeleer met de kwaliteit van het leven en hoe dat leven van invloed is op anderen?

Tegenwoordig heeft bijna alles, van acteren tot het kweken van pompoenen, van het verzorgen van huisdieren tot poëzie en vrijwel elke andere menselijke bezigheid een wedstrijdelement gekregen. We hebben de beste hond van het jaar, de beste acteur, het beste boek, de beste roos, het beste bedrijf, de beste liefdadigheidsactie. We leren winnaars op een voetstuk te plaatsen en we kijken neer op de verliezers. Rivaliteit tussen landen vertroebelt patriottisme of een oprecht gevoel over het land en zo gaat het niet meer om hoe we voelen over ons land maar om wat we voelen ten opzichte van zogenoemde 'buitenlanders'. Rivaliteit is zelfs doorgedrongen tot de seksen. Mannen en vrouwen zijn niet langer bereid onderlinge verschillen te waarderen en te respecteren, maar maken deze verschillen uitgangspunt voor onderlinge rivaliteit, vooral in de werksituatie.

Waar komt deze onverzadigbare drang om alles competitief te maken vandaan?

Ware vrijheid ligt in voortgang, na afweging van verantwoordelijkheid
Veel mensen willen niet opgaan in de massa of gereduceerd worden tot een anoniem nummer en dit zorgt er vaak voor dat men instinctief zijn individuele pad tot elke prijs en ten koste van anderen beschermt. En zo kan het zijn dat we abusievelijk het negeren van andermans behoeften aanzien voor vrij zijn. In werkelijkheid is dit op te vatten als een ontkenning van het feit dat die ander ook uniek en bijzonder is, net als jijzelf. Vrijheid kan toch niet betekenen dat we kunnen doen wat we willen tot iedere prijs, maar bestaat eruit dat we onze eigen weg kunnen bepalen, nadat we ons rekenschap hebben gegeven van de verantwoordelijkheid, gevolgen en motieven behorend bij die stap.

Kunt u het zich nog herinneren, leren schaatsen? De eerste keer op het ijs was het misschien erg wankel... Maar als je kijkt naar het schaatsen tijdens de Olympische Spelen waar de atleten over het ijs lijken te vliegen, zie je een geweldige vrijheid. Wat een verschil met je eigen eerste wankele passen. De vrijheid van atleten is gebouwd op ontelbare uren oefenen en kan alleen maar bestaan door grote discipline, toewijding en ontwikkelde vaardigheid.

Het werkt net zo in ons leven. Ware vrijheid is opgebouwd uit eigen werk en bestaat dankzij door onszelf bijeengegaarde vaardigheden op het gebied van verantwoordelijkheid, moed, opoffering, toewijding... De illusie van vrijheid ontstaat wanneer iemand deze aspecten ontkent en zijn verantwoordelijkheden vergooit, of het nu andere mensen betreft, of datgene waar men in gelooft, of nog dichter bij huis, in de eerlijkheid van de omgang met onszelf. Ware vrijheid groeit met de toename van de diepte en breedte van onze verantwoordelijkheden.

Van jongs af aan nemen we het idee over dat winnen ons vrij zal maken - vrij van de verantwoordelijkheid voor onszelf, voor anderen en voor de wereld ; dat we vrij zullen zijn van verlies en pijn. De ervaring leert echter dat dit niet waar is. Vaak is het zo dat wanneer we winnen in dit competitieve spel, we in feite verliezen - we verliezen het vermogen een ander gezichtspunt te begrijpen, we gooien een mogelijkheid tot persoonlijke groei overboord als we bijvoorbeeld over een teleurstelling heen moeten komen en we verliezen een toekomstige vriend omdat we een ander alleen als tegenstrever kunnen zien.

Menselijkheid is elkaars sterke punten aanmoedigen en elkaar steunen bij tegenslag of wanneer we zwak zijn.
De wortel van het voorvoegsel com- betekent 'met' terwijl 'petitie', zoals bekend, 'verzoek' of 'aanvraag' betekent, vaak formeel en gericht aan een superieur. Wanneer je die twee termen samenvoegt - com-petitie - suggereert het dat oorspronkelijk competitie een daad was die onderdeel was van een zoekproces dat verder ging dan de daad zelf. Het is bijna alsof het streven naar een optimum een daad is van verzoeken om een extra deel, een verdere toestemming om meer te bereiken dan de algemeen aanvaarde limieten. Het is een vragen om meer door er ten volle in op te gaan.

De meeste van ons zijn ooit het slachtoffer geweest van rivaliteit simpelweg omdat rivaliteit in onze wereld is. Misschien heeft het bijgedragen aan een gevoel van onderwaardering, of maakt het dat soms onze pogingen halfslachtig zijn of onze reacties lauw; misschien ontbreekt het ons aan geloof in eigen kunnen. Enkelen hebben hun voordeel gedaan met rivaliteit en dan is het soms moeilijk in te zien dat er ook minder fraaie kanten zitten aan het heersen over anderen. In onze generatie lopen we het gevaar zulke fanatieke pleitbezorgers te worden van rivaliteit dat competitie elk aspect van ons leven beïnvloedt. We lopen het gevaar een hiërarchische wereld te scheppen die gebaseerd is op kunstmatige (namelijk competitieve) beoordelingen. Het wordt tijd voor een tegenbeweging die onze kinderen nieuwe waarden bijbrengt over onszelf en anderen en over de plaats die de test natuurlijkerwijs inneemt.

Ieder mens is uniek en we hebben allemaal zo onze sterke en zwakke kanten. Menselijkheid houdt o.a. in dat we elkaars sterke punten aanmoedigen en elkaar steunen in moeilijke tijden of wanneer we zwak zijn. Het gaat er niet om onszelf te vergelijken met anderen, maar hoe volledig we ergens in opgaan, in wat we ook doen.

De internationale Topaz redactie

top | TOPAZ Home | Template Netwerk