Wie is de beste? Competitie de baas
Hier volgt een tafereel dat we waarschijnlijk allemaal wel eens
gezien en waar we wellicht zelf aan meegedaan hebben: de sportdag op school.
Alle ouders zijn gekomen om hun kinderen mee te zien doen aan de wedstrijden.
De 100 m hardlopen staat op het punt te beginnen en twintig levendige en serieus
kijkende kinderen staan klaar. Allemaal willen ze hun best doen in de ogen van
hun ouders die trots toekijken. De wedstrijd begint en alle kinderen rennen
zo snel als ze kunnen naar de eindstreep, toegejuicht door hun vaders en moeders.
Zo'n soort tafereel kennen we waarschijnlijk allemaal heel goed.
Het enige is dat er aan het eind van de wedstrijd één winnend
kind is en negentien verliezers. Het succes wordt afgemeten aan wie het snelste
kan rennen en niet aan het feit dat elk kind, groot of klein, zijn uiterste
best heeft gedaan. Zo worden we al jong geïntroduceerd in de wereld van
rivaliteit - wie is de beste? - wat voor veel mensen de essentie van het leven
is geworden.
Dit artikel neemt kenmerken van rivaliteit onder de loep en biedt
een andere kijk op de gemeenplaats dat rivaliteit een gezond facet van het moderne
leven zou zijn.
In een recent boek over leiderschap werd gesteld dat 'men in de eerste plaats
nooit de meester mag overtreffen.' Dit lijkt een vreemd beginsel aangezien je
zou verwachten dat elke leraar, leider of meester voor de pupillen het beste
zou willen zelfs als dat betekent dat ze hun mentor voorbijstreven. Alles in
de natuur werkt op het hoogtepunt van zijn kunnen. Wij mensen echter zijn begiftigd
met het vermogen tot kiezen en optimaal opereren is een keuze waar we elk moment
van elke dag mee geconfronteerd worden. Het streven om beter te worden is een
natuurlijke aandrang en daarin zijn we voor een deel afhankelijk van de aanmoediging
en aanwijzingen van de mensen om ons heen - in het bijzonder onze leraren en
anderen die ons leiden.
Je zou kunnen stellen dat competitiegerichtheid ons helpt naar beste vermogen
te functioneren, in zoverre, dat het een wedstrijdelement introduceert waardoor
we onze krachten met anderen kunnen meten en zo onszelf verbeteren. Deze krachtmeting
kan ons helpen onze vaardigheden aan te scherpen. Echter, als je aan dat idee
winnen en verliezen toevoegt, sterker of zwakker, beter of slechter zijn, verwordt
krachtmeting tot rivaliteit en verandert een natuurlijk ontwikkelingsproces
in een mogelijkerwijs schadelijke manier van opereren. Waar komt dat idee van
winnaars en verliezers toch vandaan? Als je dat concept weghaalt, zouden we
dan niet meer ons best doen? Dat lijkt niet erg waarschijnlijk, want het ligt
in onze aard als mensen om te blijven proberen. Wat wel zou verminderen is de
psychologische oorlogvoering tussen partijen met als doel de tegenstander te
verzwakken, op zijn nummer te zetten, of zelfs te vernietigen.
Hoewel het lichaam van ieder mens volgens een zelfde basisontwerp is gevormd,
zijn we allemaal verschillend en heeft elk van ons van nature de mogelijkheid
om uit te zoeken wie we zijn en wat ons hier te doen staat. Echte vrijheid is
in staat zijn te reiken naar het beste wat je kan zijn, uit vrije wil, met als
doel persoonlijke vervulling. Hoe we die vrijheid gebruiken is ook belangrijk
want al zijn we vrij om relaties aan te gaan met andere dingen, andere levens,
we hebben altijd de keus tussen iets heel maken of schade toebrengen, versterken
of verzwakken.
Jezelf vergelijken met een ander kan onfortuinlijk zijn. Zeggen dat de een
beter is in gewicht heffen dan de ander miskent ieders individuele kwaliteiten.
De een kan met een zwakkere constitutie geboren zijn en had daarom meer te overwinnen
om even ver te komen als een ander die beter toegerust is. Vergelijking negeert
de inspanning, wilskracht, het proberen van de betrokkenen en reduceert ieder
tot een gebruiksvoorwerp - met uiteindelijk een vergelijkende prijs of waarde.
De laatste tientallen jaren is de aard van competitie veranderd en
is rivaliteit agressiever geworden.
Rivaliteit creëert een koude wereld, een wereld van homo homini lupus (de
ene mens is voor de andere een wolf) met graaien en snaaien, minderwaardigheids-
en meerderwaardigheidscomplexen, geestelijke onbalans en veel eenzame mensen.
Dit is de wereld die zich conformeert aan het idee van 'survival of the fittest'
(alleen de meest geschikte overleeft) en zelfs als men gelooft dat dit de manier
is waarop wij met elkaar zouden moeten omgaan, dan nog is de vraag wie of wat
bepaalt wat 'the fittest' betekent en wat de consequenties daarvan zijn? Heeft
geschiktheid te maken met fysieke kracht of veeleer met de kwaliteit van het
leven en hoe dat leven van invloed is op anderen?
Tegenwoordig heeft bijna alles, van acteren tot het kweken van pompoenen, van
het verzorgen van huisdieren tot poëzie en vrijwel elke andere menselijke
bezigheid een wedstrijdelement gekregen. We hebben de beste hond van het jaar,
de beste acteur, het beste boek, de beste roos, het beste bedrijf, de beste
liefdadigheidsactie. We leren winnaars op een voetstuk te plaatsen en we kijken
neer op de verliezers. Rivaliteit tussen landen vertroebelt patriottisme of
een oprecht gevoel over het land en zo gaat het niet meer om hoe we voelen over
ons land maar om wat we voelen ten opzichte van zogenoemde 'buitenlanders'.
Rivaliteit is zelfs doorgedrongen tot de seksen. Mannen en vrouwen zijn niet
langer bereid onderlinge verschillen te waarderen en te respecteren, maar maken
deze verschillen uitgangspunt voor onderlinge rivaliteit, vooral in de werksituatie.
Waar komt deze onverzadigbare drang om alles competitief te maken vandaan?
Ware vrijheid ligt in voortgang, na afweging van verantwoordelijkheid
Veel mensen willen niet opgaan in de massa of gereduceerd worden tot een anoniem
nummer en dit zorgt er vaak voor dat men instinctief zijn individuele pad tot
elke prijs en ten koste van anderen beschermt. En zo kan het zijn dat we abusievelijk
het negeren van andermans behoeften aanzien voor vrij zijn. In werkelijkheid
is dit op te vatten als een ontkenning van het feit dat die ander ook uniek
en bijzonder is, net als jijzelf. Vrijheid kan toch niet betekenen dat we kunnen
doen wat we willen tot iedere prijs, maar bestaat eruit dat we onze eigen weg
kunnen bepalen, nadat we ons rekenschap hebben gegeven van de verantwoordelijkheid,
gevolgen en motieven behorend bij die stap.
Kunt u het zich nog herinneren, leren schaatsen? De eerste keer op het ijs
was het misschien erg wankel... Maar als je kijkt naar het schaatsen tijdens
de Olympische Spelen waar de atleten over het ijs lijken te vliegen, zie je
een geweldige vrijheid. Wat een verschil met je eigen eerste wankele passen.
De vrijheid van atleten is gebouwd op ontelbare uren oefenen en kan alleen maar
bestaan door grote discipline, toewijding en ontwikkelde vaardigheid.
Het werkt net zo in ons leven. Ware vrijheid is opgebouwd uit eigen werk en
bestaat dankzij door onszelf bijeengegaarde vaardigheden op het gebied van verantwoordelijkheid,
moed, opoffering, toewijding... De illusie van vrijheid ontstaat wanneer iemand
deze aspecten ontkent en zijn verantwoordelijkheden vergooit, of het nu andere
mensen betreft, of datgene waar men in gelooft, of nog dichter bij huis, in
de eerlijkheid van de omgang met onszelf. Ware vrijheid groeit met de toename
van de diepte en breedte van onze verantwoordelijkheden.
Van jongs af aan nemen we het idee over dat winnen ons vrij zal maken - vrij
van de verantwoordelijkheid voor onszelf, voor anderen en voor de wereld ; dat
we vrij zullen zijn van verlies en pijn. De ervaring leert echter dat dit niet
waar is. Vaak is het zo dat wanneer we winnen in dit competitieve spel, we in
feite verliezen - we verliezen het vermogen een ander gezichtspunt te begrijpen,
we gooien een mogelijkheid tot persoonlijke groei overboord als we bijvoorbeeld
over een teleurstelling heen moeten komen en we verliezen een toekomstige vriend
omdat we een ander alleen als tegenstrever kunnen zien.
Menselijkheid is elkaars sterke punten aanmoedigen en elkaar steunen
bij tegenslag of wanneer we zwak zijn.
De wortel van het voorvoegsel com- betekent 'met' terwijl 'petitie', zoals bekend,
'verzoek' of 'aanvraag' betekent, vaak formeel en gericht aan een superieur.
Wanneer je die twee termen samenvoegt - com-petitie - suggereert het dat oorspronkelijk
competitie een daad was die onderdeel was van een zoekproces dat verder ging
dan de daad zelf. Het is bijna alsof het streven naar een optimum een daad is
van verzoeken om een extra deel, een verdere toestemming om meer te bereiken
dan de algemeen aanvaarde limieten. Het is een vragen om meer door er ten volle
in op te gaan.
De meeste van ons zijn ooit het slachtoffer geweest van rivaliteit simpelweg
omdat rivaliteit in onze wereld is. Misschien heeft het bijgedragen aan een
gevoel van onderwaardering, of maakt het dat soms onze pogingen halfslachtig
zijn of onze reacties lauw; misschien ontbreekt het ons aan geloof in eigen
kunnen. Enkelen hebben hun voordeel gedaan met rivaliteit en dan is het soms
moeilijk in te zien dat er ook minder fraaie kanten zitten aan het heersen over
anderen. In onze generatie lopen we het gevaar zulke fanatieke pleitbezorgers
te worden van rivaliteit dat competitie elk aspect van ons leven beïnvloedt.
We lopen het gevaar een hiërarchische wereld te scheppen die gebaseerd
is op kunstmatige (namelijk competitieve) beoordelingen. Het wordt tijd voor
een tegenbeweging die onze kinderen nieuwe waarden bijbrengt over onszelf en
anderen en over de plaats die de test natuurlijkerwijs inneemt.
Ieder mens is uniek en we hebben allemaal zo onze sterke en zwakke kanten.
Menselijkheid houdt o.a. in dat we elkaars sterke punten aanmoedigen en elkaar
steunen in moeilijke tijden of wanneer we zwak zijn. Het gaat er niet om onszelf
te vergelijken met anderen, maar hoe volledig we ergens in opgaan, in wat we
ook doen.
De internationale Topaz redactie
top | TOPAZ Home | Template Netwerk |