TOPAZ | Het verhaal vertelt...

Het verhaal vertelt...

De magie in het verhaal dat we onszelf vertellen.

De verhalenverteller beweegt zich langzaam naar de stoel. Hij draagt een t-shirt met een vriendelijke draak erop en in z'n hand houdt hij een speelse hoed. Als hij zit pauzeert hij even en wacht op aandacht en stilte. Honderd paar oren richten zich niet zozeer naar de verteller, maar naar het verhaal dat gaat beginnen en dat al in de lucht lijkt te hangen. De spanning neemt toe. Zorgvuldig zet hij de hoed op en buigt zich naar de tafel om met een kleine bel te rinkelen.
Het verhaal begint...

Plaats van handeling is een asielzoekerscentrum, waar bijna alle kinderen en veel van de volwassenen aanwezig zijn voor een voorstelling van de verhalenvertellers van 'De Ring van Turquoise'.

Oud of jong, westers of oosters, meisje of jongen, onze fascinatie voor verhalen is net zo weids verbreid als de lucht die we inademen. Topaz vroeg aan het verhalenvertellers-echtpaar Mike en Marlies Woudstra: waar zou dat door komen?

Marlies: "Daar zijn heel wat redenen voor te vinden. Eigenlijk is elk mensenleven een verhaal op zich en zijn we op aarde om ons eigen verhaal te ontwikkelen en te vertellen. Waarom houden sommige mensen zo toegewijd een dagboek bij? Is dat niet het verhaal dat ze zichzelf over hun leven vertellen? De vraag is - welke verhalen zoeken we? Binnen 'De Ring van Turquoise zijn verhalen een poging om het buitengewone in het gewone te vangen. Uiteindelijk leidt dat tot de realisatie dat het menselijk leven een aaneenschakeling is van buitengewone ervaringen, als we daar oog voor hebben."

Mike: "De liefde voor verhalen komt ook voort uit hoe een mens, samengesteld uit verschillende levens, werkt. Zo worden de emoties bijvoorbeeld gevoed door verhalen over kwaliteiten als moed, rechtvaardigheid en trouw. Het brein op zijn beurt houdt erg van continuïteit, maar raakt daarin - in deze voortrazende tijd van start-stop- ernstig ondervoed. Verhalen stimuleren continuïteit en ook rust en zelfreflectie; ze stellen ons in staat onszelf te voelen. En laten we vooral het voorstellingsvermogen niet vergeten, ons geestesoog. Dat vindt het heerlijk om verhalen te horen over de toekomst, wat er nog in het verschiet ligt, wat misschien nog gaat gebeuren...

In bijna alle culturen is het verhalen vertellen een integraal deel van het leven. Vroeger duurde een familiebezoek misschien wel drie dagen in plaats van drie uur en waren verhalen een essentieel onderdeel van de natuurlijke uitwisseling tussen mensen. Tegenwoordig lijkt televisie deze kunst te vervangen, alhoewel er interessant genoeg in veel landen een geleidelijke heropleving plaatsvindt van het verhalen vertellen."

Het sneeuwvlokje

"Wat is het gewicht van een sneeuwvlokje?", vroeg een havik aan een duif.
"Niets meer dan niets", was het antwoord. "In dat geval heb ik een prachtig verhaal voor je", zei de havik. "Ik zat op de tak van een spar, dichtbij de stam. Het begon te sneeuwen - niet veel, geen sneeuwstorm, neen, gewoon als in een droom, niet al te hevig. En aangezien ik niks beters te doen had, telde ik de sneeuwvlokken die neerdwarrelden op de twijgen en naalden van mijn tak. Ik was precies bij drie miljoen zevenhonderd éénenveertigduizend, negenhonderd tweeënvijftig, toen de volgende sneeuwvlok op de tak viel. 'Niets meer dan niets', zoals je zei, en de tak brak af." Hierna vloog de havik weg.

De duif, sinds de tijd van Noach een autoriteit op het gebied van vrede, dacht een poosje na over het verhaal en zei toen resoluut: "Misschien ontbreekt slechts de stem van één mens om tot vrede in de wereld te komen."

Mike en Marlies zijn lid van het netwerk van verhalenvertellers 'De Ring van Turquoise' (turquoise verwijst naar wijsheid uit oude tijden), dat in 1995 is opgericht door Ifat en Rami Zor uit Israël. Inmiddels is het uitgegroeid tot een internationaal netwerk van vertellers, dat actief is in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Denemarken, Noorwegen, Cyprus, Israël, de Verenigde Staten, Nieuw Zeeland en Engeland. Samen met Ian Phillips coachen Marlies en Mike 'De Ring van Turquoise' in Nederland.

Mike: "De missie van'De Ring van Turquoise' is het bevorderen en stimuleren van natuurlijke communicatie via de kunst van het verhalen vertellen, wat we doen door middel van voorstellingen en workshops. Er komt een gevarieerde groep mensen naar deze workshops. Sommigen komen omdat ze hun vrijheid in menselijke interactie willen verbeteren en anderen vanwege hun beroep - zoals leraren, mensen die in hun werk veel met communicatie te maken hebben, of mensen die werken met ouderen of kleine kinderen. Het magische van verhalen vertellen is dat het je vrijmaakt om nieuwe inzichten en expressies van het leven te vinden."

Wat is de belangrijkste training voor een verhalenverteller?
Mike: "Een heel belangrijk beginpunt is het herontdekken van taal. Liefde voor taal is een essentiële kwaliteit voor de verhalenverteller. Taal is een buitengewoon geschenk waarmee we dingen kunnen creëren; ik geloof niet dat taal alleen geschapen is voor het uitdrukken van technische zaken zoals in bijvoorbeeld computerkunde of loodgieten. De rijkdom van taal en wat taal teweeg kan brengen ontmoet je meer in verhalen, poëzie, liederen en dergelijke. De verteller is een meester van de analogie, de omschrijving, de compositie, de verbeelding en welsprekendheid. Dan is er ook het gebruik van gebaren, snelheden, timing en humor - dat kan verzachten, ontwapenen, betoveren, bedaren, aanmoedigen en bevrijden. De verteller is een meester van stemmingen en sfeer, die mensen op een vliegend tapijt naar andere tijden en verre landen meeneemt. We introduceren ook een variëteit aan oefeningen en technieken, zoals het gebruik van rekwisieten, ceremonies, ecologieën, een bel en hoeden - allemaal ter verbetering van de vaardigheid van de verteller.

De training is ontzettend leuk en er wordt erg veel gelachen. Heel vaak is de onderlinge sfeer tijdens trainingen zo hilarisch, dat het moeilijk is om tot bedaren te komen. De Ieren, zelf geboren vertellers, hebben een opmerkelijk gezegde: "Als je lacht totdat de tranen over je wangen rollen, dan stopt op dat moment het verouderingsproces."

Wat voor voorstellingen geven jullie?
Marlies: "Onze voorstellingen zijn afhankelijk van wat er nodig is. Voor kinderen zullen de verhalen vaak bepaalde kwaliteiten naar voren halen die hen helpen in hun natuurlijke groei. Een voorstelling in een asielzoekerscentrum zal een thema hebben dat mensen dichter bij elkaar brengt, of trots en zelfvertrouwen stimuleert. We verzamelen en schrijven verhalen over kwaliteiten waar onze tijd en generatie misschien een tekort aan heeft, die dan, net als vitaminen, toegediend kunnen worden.

De verhalenverteller is bezig met een reis van persoonlijke ontwikkeling. Het vertellen van verhalen plant zaadjes (kwaliteiten en inzichten) in de vruchtbare grond van het menselijk bewustzijn. Denk maar eens aan het universele verhaal van 'Het vastberaden tinnen soldaatje' en andere favorieten - de verteller moet de kwaliteiten in de verhalen begrijpen en belichamen om ze anderen succesvol te kunnen laten ervaren."

Mike: "Daarom zijn we ook zo geïnteresseerd in ieders eigen verhaal en hebben we onszelf getraind om goed te kunnen luisteren. Oudere mensen kunnen vaak geweldige verhalen vertellen met kwaliteiten als fatsoen en hoffelijkheid, die in hun generatie veel meer voorkwamen. Mensen van verschillende nationaliteiten hebben verschillende kwaliteiten en karakteristieken. Net als de verhalenvertellers in het verleden, zijn wij op zoek naar delen van het menselijk verhaal die bijna vergeten zijn of uitsterven. In een snel veranderende wereld is het belangrijk om onze erfenis te koesteren, terwijl we tegelijkertijd zoeken naar verhalen die nog verteld willen worden.

Afgelopen augustus hebben de vertellers van het internationale netwerk elkaar ontmoet in Nederland. We zijn door het land gereisd en hebben verpleeghuizen, een kinderziekenhuis, theaters, asielzoekerscentra en de markt in Gouda bezocht en daar voorstellingen gegeven.'

Iedere religie heeft zijn gesproken tradities, net zoals ieder land zijn eigen verhalen en legenden heeft, die overgaan van generatie op generatie. Hoe zien jullie de functie van de verhalenverteller?

Mike: 'De verhalenverteller is een historicus die het beste haalt uit wat wij mensen tot nu toe collectief hebben meegemaakt, die de 'vitaminen' ervan bewaart en doorgeeft aan de volgende generatie, zodat zij de best mogelijke erfenis hebben voor hun toekomst. Vanuit een ander oogpunt is de verhalenverteller een bemiddelaar tussen het heden en dat wat nog niet gebeurd is, behalve in de verbeelding van de menselijke geest.

Als ik naar mensen kijk in een workshop of tijdens een voorstelling, dan zie ik vaak dat de gezichten gaan stralen, zowel bij jong als oud, alsof iets in de sfeer die ontstaat, hen een enorm welzijn geeft. Dat zijn momenten met een gouden randje, waarin het net is of mensen met meer van zichzelf luisteren dan enkel met hun oren. En op die waardevolle en tijdloze momenten wil niemand dat het verhaal ophoudt. Maar dan rinkelt de verteller met de bel..."

Interview: Lotten Kärre
Foto’s: Evelien Schoondergang

top | TOPAZ Home | Template Netwerk