TOPAZ | Kunst en Vormgeving

Kunst en Vormgeving

Marcus Stolk, kunstenaar en ontwerper, woont momenteel in Kopenhagen waar hij onlangs een galerie geopend heeft. Hij is opgeleid aan de Kunstacademie te Rotterdam en heeft een eerstegraads onderwijsbevoegdheid in kunstgeschiedenis. Er zijn vele internationale tentoonstellingen van zijn werk gehouden. Marcus heeft ook milieuvriendelijke strobalen huizen ontworpen en gebouwd. Sinds meer dan 10 jaar geeft hij internationaal lezingen en workshops over onderwerpen als creativiteitsontwikkeling, esthetiek, schoonheid en functie, de diepere betekenis en invloed van kleur en vorm.

Deurknoppen, schoenen en koffiekoppen

'Terwijl je daar in die stoel zit, vraag je mij naar invloeden op kunst en ontwerp. Laat me jou
een vraag stellen: zit je comfortabel?'
'Och, ja!' antwoord ik, verbaasd over de vraag.
'Hoe voelt het om op die stoel te zitten? Maakt het je alert of wil je gewoon achterover leunen
en ontspannen?'
'Hij doet me rechtop zitten. Het is een harde stoel, dus hij zorgt er zeker voor dat ik niet in slaap val!' antwoord ik enigszins aarzelend.
'Bij vrijwel alles waarmee we ons omgeven,' vervolgt Mark Stolk, 'is ergens een scheppende invloed betrokken geweest; bij de deurknop, de schoenen die je draagt en de kop waar je koffie uit drinkt. Zoals wij hier zitten beïnvloeden die dingen jou en mij. Wanneer je open bent voor deze invloed, kun je direct verbinding maken met de denkrichting, de gedachten en de gevoelens van wat het was dat de maker of ontwerper bewoog. Als je bijvoorbeeld kijkt naar dit schilderij aan de wand, dat ik 'The Dream' heb genoemd, wat voor gevoel geeft het je dan?'
'Het is rustgevend en meditatief. Ik houd van de diep turquoise kleur van haar jurk en de serene blik op haar gezicht. Het schilderij heeft ook iets heiligs,' zeg ik.
'Wat zegt dat over wat de schilder bewoog? Hoe accuraat zijn mensen over het algemeen in hun interpretatie van kunst en hoezeer zijn we ons bewust van de verschillende invloeden in een schilderij, zoals van de kleuren of de houdingen, de compositie, de glans en helderheid van de kleuren, enzovoort?'

Kunst kan ook schadelijk zijn

'Weet je dat er kunst bestaat die schadelijk kan zijn?', vraagt Mark. 'Als je open staat voor de invloed van bepaalde kunstwerken kun je ziek worden, door datgene waarmee het kunstwerk is beladen tijdens het maken ervan. In 1995 schreef de 'Berlingske Tidende', een toonaangevende Deense krant, een uitgebreid artikel over het schadelijke effect dat kunst op de gezondheid kan hebben. Een kinesioloog, Ole Larsen, testte mensen terwijl zij naar specifieke kunstwerken keken. Hij ontdekte door het toepassen van kinesiologie dat sommige kunstuitingen een negatieve, andere een positieve werking op mensen hebben.'
'Welk soort kunst kan een negatief effect hebben?'
'Bijvoorbeeld kunst waarin je wrange gezichten met ogen vol stress ziet of roofdierachtige gezichten. Ole Larsen zegt dat dit een signaal van gevaar doorgeeft aan ons onderbewustzijn en onze kracht rechtstreeks kan ondermijnen. Dat is weliswaar moeilijk wetenschappelijk te bewijzen, maar toen men enige jaren later de invloed van kunstwerken op ziekenhuispatiënten testte, leek het zeer aannemelijk dat patiënten sneller genazen wanneer zij keken naar kunst met natuurlijke taferelen.'

The Enlightenment

Waar zijn kunst en vormgeving voor bedoeld?

'Ik vraag mijzelf steeds weer af waarom kunst en vormgeving bestaan, vervolgt Mark. 'Er is kunst die duidelijk probeert te provoceren en shockeren. Is kunst daarvoor bedoeld? Soms levert kunst kritiek op de wereld waarin we leven. Is kunst bedoeld om ons te confronteren met onze moraal en waarden? Of is haar taak onderwijzend? Dient ze nieuwe inzichten en gedachten op te roepen? Moet er altijd naar een nieuwe stijl of mode gezocht worden? Stel dat iemand een 66 meter lange witrode banaan maakt en deze op het plein in het centrum van Kopenhagen plaatst onder de titel 'Rijzende Deense maan' , is dat kunst? En is het nieuwe kunst of hebben we dat eerder gezien in andere versies? Ik denk niet dat het nieuw is. Ik zou een bronzen verfkwast van 66 meter kunnen maken, hem rechtop op hetzelfde plein plaatsen en dit: 'Ik schilder de hemel grijs' noemen. De constructie zelf kan toch niet bepalend zijn voor kunst. Nee, kunst heeft te maken met wat er in het hoofd van de ontwerper omgaat. Wat is het concept en idee erachter en draagt het iets positiefs en origineels bij aan onze maatschappij?'

De kunst van de natuur

'Als we naar de natuur kijken, zien we dat orde en 'wetmatigheid' overal in terugkomen, zoals in dag en nacht, mannelijk en vrouwelijk, jong en oud. De natuur is vol verschillende invloeden, die op een bepaalde manier zijn geordend. Je weet waarschijnlijk dat rode ruimten een drukkend en verwarmend effect op ons hebben. Blauwe ruimten brengen het tegenovergestelde teweeg, zelfs zodanig dat het onze lichaamstemperatuur verandert. Zo ook veroorzaakt een vierkante constructie iets anders dan een ronde. Als je deze vormen of kleuren gebruikt in je kunstwerk of ontwerp, heeft het een invloed. Maar als jij je niet bewust bent van deze invloed en hem niet voelt, hoe kun je dan weten wat jij overbrengt in je kunst?

De natuur is gecodeerd, wetmatig en specifiek geordend. Vele mensen in het verleden, kunstenaars en ontwerpers incluis, zijn zich tot op zekere hoogte bewust geweest van de invloeden hiervan. Je kunt deze invloeden terugvinden in grootse kunst, want als je iets wilt creëren met een specifiek effect, moet je onderzoek doen om te weten wat je doet! Zo geven bepaalde soorten kunst ons het gevoel dat we opgetild worden naar hoogten van meer verfijnde gevoelens en inzichten dan de algemeen beschikbare. Eenmaal opgetild, zijn we in staat om anders naar de dingen te kijken, dikwijls met ontzag en verwondering. Ik geloof dat kunst dit zou moeten bewerkstelligen.'

Uomo Universalis, zijn tijd vooruit

'Sommige kunstenaars en ontwerpers werden aanstichters van een nieuwe tijdgeest door hun vermogen verbinding te maken met nieuwe percepties en creativiteit. Wij kennen allemaal de klassieke voorbeelden zoals Leonardo da Vinci, Michelangelo, Van Gogh, Gaudy en vele anderen. Waarom beschouwen we sommige kunstenaars als geniaal? Wat maakt hen anders dan de andere kunstenaars uit hun tijd? Leonardo da Vinci was bijvoorbeeld niet alleen een kunstenaar, hij was ook een wetenschapper, schrijver, geneesheer, technicus, uitvinder en natuurkundige. Hij was een ware 'Uomo Universalis' oftewel universele mens - iemand die zijn tijd vooruit was'.

The Dream

L´Art pour l´Art

'In onze huidige westerse cultuur heeft de wereld van kunst en vormgeving de neiging zichzelf te dienen, in plaats van een geïntegreerd onderdeel te zijn van de maatschappij - dit is 'L'Art pour l'Art', of 'kunst vanwege de kunst'. Het wordt meestal zelfbevestigend en rechtvaardigt daarbij zichzelf met de titel kunst, omdat we niet in staat zijn kunst en het doel ervan te definiëren. Vervolgens creëren de betrokkenen een standsverschil tussen de intelligentsia van de kunst en de massa. Zo worden ze hun eigen autoriteit die bepaalt wat kunst genoemd mag worden en wat niet'.

Kunst en vormgeving zijn een geïntegreerd onderdeel van het leven

'Wat is de houding die je noodzakelijk acht voor de kunstenaar en ontwerper van de toekomst?'

'Ik denk dat het begint met een passie voor en interesse in het leven. Dit is wat alle grote kunstenaars en ontwerpers gemeen hadden - een krachtige drang om de betekenis van het leven te ontdekken middels kleuren, vormen, proporties en dimensies. Ik geloof ook dat kunstenaarschap gepaard gaat met verantwoordelijkheid, een vastberadenheid om te weten wat je wel en wat je niet zult maken, omdat jij je realiseert dat jouw kunst of ontwerp een invloed heeft op - ook jonge - mensen en hun gedachtenwereld. Kunst en ontwerp zijn een geïntegreerd onderdeel van het leven, vaak veroorzaakt door een overvloed van waarde en het verlangen iets terug te geven aan het leven, vanuit respect en de wens te verrijken en niet te schaden. Het komt voort uit een passie voor de toekomst, het beste van het verleden en de mogelijkheden van het heden.'

Interviewer: Lars Bjerregaard

top | TOPAZ Home | Template Netwerk