Desiderius Erasmus (1466? - 1536)
Desiderius Erasmus, beter bekend als Erasmus, was een Nederlandse schrijver,
geleerde en humanist en een vooraanstaand vertolker van de Renaissance in Noord-Europa.
Hij wordt vaak gezien als vader van de Reformatie.
Erasmus werd geboren op 27 oktober, waarschijnlijk in 1469, in een tijd van
belangrijke veranderingen in Europa. Van grote invloed op zijn leven was een
broederschap die gestart werd door Geert Groote (1340-84). Deze broederschap
"De Broeders des Gemenen Levens", streefde naar samengaan van religie
en studie. Groote wilde dat iedereen in staat zou zijn de bijbel te lezen en
begon hem in de taal van het gewone volk te vertalen. Hij was een mysticus,
voor wie de zichtbare kerk van minder belang was dan een innige vereniging met
God. Veel religieuze leiders werden door deze broederschap beïnvloed, waaronder
Erasmus en Luther.
Na een kort kloosterleven toen hij begin twintig was, vertrok Erasmus, omdat
hij geloofde dat men een religieus leven diende te leiden temidden van "verleiding"
in plaats van zich ervan af te zonderen en doen alsof het niet bestond. Hij
was een productief schrijver met een groot gevoel voor humor, dat hij aanwendde
om satires over het leven te schrijven. Hij was daardoor in staat onderwerpen
aan te snijden die taboe waren (hoewel het Concilie van Trente zijn boeken op
een bepaald moment verbood). Zijn oorlog tegen onwetendheid en bijgeloof werd
gestreden met de pen en hij was er de oorzaak van dat velen op andere manieren
gingen denken.
Erasmus had een sterke religieuze overtuiging waar hij, ondanks heftige tegenstand,
principieel aan vasthield. Hij zag dat de katholieke kerk vergeven was van verdorvenheden
en geloofde dat onderwijs de remedie hiertegen was. Als mensen meer kennis zouden
hebben dan zou die grotere kennis hervormingen veroorzaken van binnenuit. Hoewel
hij als deel van de Reformatie werd beschouwd, was hij sterk gekant tegen de
breuk met de kerk die door de Reformatie werd veroorzaakt. Hij kreeg uiteindelijk
grote meningsverschillen met Luther en werd heftig bekritiseerd door de hervormers,
die gehoopt hadden dat hij een van hun kopstukken zou zijn. Tegelijkertijd werd
hij door de Katholieken bekritiseerd vanwege zijn uitgesproken standpunten over
hervorming van de kerk van binnenuit.
Deze strijd van tegenpolen, die in heel Europa grote verdeeldheid en scheiding
veroorzaakte, duurt tot de dag van vandaag voort. Terwijl beide partijen probeerden
hem aan hun kant te krijgen vanwege zijn grote invloed, week Erasmus geen duimbreed
van zijn rotsvaste geloof, ondanks geweldige druk. Evenals zijn grote vriend
Thomas More, met wie hij veel denkbeelden gemeen had en die er zelfs voor was
onthoofd, gaf Erasmus niet toe aan de druk die hem ontrouw aan zichzelf zou
maken.
Veelvuldig vertolkte hij het recht van mensen voor zichzelf te mogen denken.
Hij was een sterk pleitbezorger van de rede, van verdraagzaamheid en pacifisme,
in een tijdperk dat deze kwaliteiten niet ondersteunde. Hij geloofde dat betere
educatie de kerkvaders zou dwingen op een rechtvaardiger en religieuze wijze
te regeren en dat daardoor iedereen, de gewone man en vrouw incluis, de katholieke
kerk weer tot een spiritueel instituut zou maken. Hij was een man van de Renaissance
die zijn gevoel voor humor, een diepe menselijkheid, zijn geloof in verandering
van binnenuit en zijn persoonlijke religie wist te behouden.
Marion Verweij, Nederland
top | TOPAZ Home | Template Netwerk |